Szkoła Podstawowa im. Żołnierza Polskiego w Wędrzynie

GIMNASTYKA BUZI I JĘZYKA

   Częstą przyczyną wad wymowy u dzieci jest obniżona sprawność aparatu artykulacyjnego: języka, warg, podniebienia i żuchwy lub ich niewłaściwe napięcie mięśniowe. Sprawny aparat artykulacyjny jest niezbędny do prawidłowej realizacji dźwięków mowy.
      Dziecko nie mogąc wykonać precyzyjnych, celowych ruchów narządów mowy nie jest w stanie wypowiedzieć niektórych głosek. Zamienia je wtedy na głoski łatwiejsze artykulacyjnie lub je zniekształca np. głoski „k, g” realizuje jako „t, d”, głoskę „r” realizuje jako „l” jako „j”.
      Szczególnie ważną umiejętnością jest pionizacja języka (unoszenie końca języka w kierunku przedniej części podniebienia). Odgrywa ona istotną rolę w procesie połykania oraz przy artykulacji głosek „sz, ż, cz, dż ”, „l ” oraz „ r ”. Także wtedy, gdy nie mówimy, czubek języka powinien dotykać wałka dziąsłowego za górnymi zębami.
      Aby artykulacja kształtowała się prawidłowo należy systematycznie ćwiczyć z dzieckiem - krótko, ale codziennie - nie zapominając o dobrej zabawie. Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego przydadzą się także dorosłym, aby ich wymowa była bardziej wyraźna i dokładna.

Ćwiczenia przygotowujące do prawidłowej artykulacji głosek /sz, ż, cz, dż/:


• Buzia otwarta, czubek języka stuka po wałku dziąsłowym, za górnymi zębami (jak dzięcioł);
• Buzia otwarta, język masuje wałek dziąsłowy;
• Buzia otwarta, czubek języka masuje miejsca od górnego wałka dziąsłowego w stronę gardła,
„malowanie” czubkiem języka po podniebieniu;
• „Liczenie zębów” dotykamy czubkiem języka każdego zęba;
• Przyklejanie języka do podniebienia i głośne odklejanie;
• Kląskanie;
• Buzia otwarta, czubek języka naciska na wałek dziąsłowy;

• Ściągamy wargi i wysuwamy do przodu;
• Zęby złączone, wargi zaokrąglone i lekko wysunięte do przodu, zamykają się i otwierają (jak pyszczek rybki w wodzie);
• Wymawiamy na przemian samogłoski: i-u;
• Udajemy chrupanie marchewki przez króliczka: zęby złączone, buzia „robi ryjek”, stukamy ząbkami;
• Na zmianę pokazujemy uśmiech (wargi rozciągnięte) i ryjek (wargi zaokrąglone) przy złączonych zębach;

Ćwiczenia przygotowujące do prawidłowej artykulacji głosek /s, z, c, dz/:


• Na przemian język wąski, zaostrzony a następnie szeroki i płaski;
• Szeroki język leży luźno za dolnymi zębami;
• Szybko wysuwamy i chowamy język (zabawa w jaszczurkę zjadająca owady);
• Czubek języka leży za dolnymi zębami, przednia cześć grzbietu języka unosimy lekko do górnych dziąseł, boki języka powinny przylegać do wewnętrznej strony górnych zębów;
• Dmuchamy na język ułożony w górkę, na języku powinien wytworzyć się rowek, którym przechodzi strumień powietrza;
• Rozciąganie warg – szeroki uśmiech, nie pokazujemy zębów;
• Rozciąganie warg – szeroki uśmiech, odsłaniamy zęby i zamykamy wargi;
• Rozciągamy prawą stronę ust (prawy kącik ust się uśmiecha);
• Rozciągamy lewą stronę ust (lewy kącik ust się uśmiecha);
• Bardzo dokładnie wymawiamy na przemian samogłoski: e – o;

Ćwiczenia przygotowujące do artykulacji głoski /r/:

• Mlaskanie szerokim językiem po podniebieniu;
• Naśladowanie ssania cukierka czubkiem języka;
• Unoszenie szerokiego języka do wałka dziąsłowego;
• Wykonywanie precyzyjnych ruchów języka od górnych zębów w stronę gardła i z powrotem: "malowanie” językiem podniebienia;
• „ Liczenie zębów” – dotykanie czubkiem języka kolejno do wszystkich zębów;
• Parskanie – wydmuchiwanie powietrza na rozluźnione wargi;
• Uderzanie czubkiem języka po wałku dziąsłowym z jednoczesnym wymawianiem: /t-t-t-t-t; d-d-d-d-d/ najpierw powoli, potem coraz szybciej; buzia otwarta;
• Uderzanie czubkiem języka po wałku dziąsłowym z jednoczesnym wymawianiem /le-le-le-le-le; la-la-la-la-la;ly-ly-ly-ly-ly/ najpierw powoli, potem coraz szybciej; buzia otwarta;
• Uderzanie czubkiem języka po wałku dziąsłowym z jednoczesnym wymawianiem /td-td-td/;
• Uderzanie czubkiem języka po wałku dziąsłowym z jednoczesnym wymawianiem /t –da/; t -powinno być krótkie i delikatne;
• uderzanie czubkiem języka po wałku dziąsłowym z jednoczesnym wymawianiem /d-da/; [d] powinno być krótkie i delikatne;
• wielokrotne wymawianie połączeń: /d-da, d-do; d-du; d-de; d-dy/
• szybkie wymawianie zwrotów: patataj, lelum polelum, bla – ble;

Ćwiczenia przygotowujące do prawidłowej artykulacji głosek [k, g]:

• Czubek języka opuszczamy do dołu i dotykamy do wewnętrznej powierzchni dolnych zębów, grzbiet języka wyginamy ku górze: robimy „koci grzbiet”;
• Podwijamy język, czubek języka kierujemy do dołu;
• Naśladujemy ssanie cukierka, środek języka podnosimy do podniebienia i przyciskamy;
• Odsuwamy język ku tyłowi, próbując jednocześnie podnosić go do góry, czubek języka nie unosi się;
• Wymawiamy wydłużony dźwięk /ch/ wypuszczając powietrze na dłonie;